Sanat, Matematik ve Yapay Zeka-2 uyanış

Euclid M.Ö. 3. yüzyılda “Elementler” isimli kitabında bir doğruyu 1.6180339.. noktasından bölerek oranlamanın önemli kabul edileceğini yazmıştır. Eski Yunan’da da Pythagoras’ında bu bilgiyi M.Ö. 5. Yüzyılda kullandığı ve hatta bu rakamın tarihinin Eski Mısır’a, M.Ö. 3000 yıl öncesine kadar dayandığı ileri sürülmektedir.

Euclid ve Pythagoras’a bir destek de 1200 lerin başında, Avrupa’nın en büyük matematikçilerinden olan Leonardo Fibonacci’den geldi. Fibonacci, tavşan popülasyonu üzerinde incelemelerde bulundu ve o ünlü Fibonacci serisini yaratarak bilim ve sanat tarihinde önemli bir yere oturdu.

1,1,2,3,5,8,13,21,34,55,89,144,233,377,610, …….

Serinin ardışık sayılarının birbiri ile toplanarak elde edilen Fibonacci serisini incelediğimizde muazzam özelliklerini görebiliyoruz. Biri üzerinde duracağım. Serideki ardışık sayıların oranını aldığımızda aşağıdaki sayıları elde ediyoruz.

Bu seriyi sonsuza kadar ilerlettiğimizde Euclid’in 1,6180339 rakamına yaklaştığını görebiliriz. Bu sayı “Altın Oran”, olarak addedilmiş, tarih boyunca adeta doğada güzelliğin, estetiğin şifresi olarak tanımlanmıştır. Mimaride ve sanatta (özellikle Rönesans’ta) kullanılmıştır.

Doğa, kendi mükemmel matematiğini yaratmış ve içinde müthiş bir estetik gizli. Baktığımız her yerde bunu görmemiz mümkün. İnsan vücudunda, ağaç yaprağında, bir deniz kabuklusunda, gezegenlerin dizilişinde altın orandan üretilmiş altın üçgen, altın dikdörtgen, sarmalları görebiliriz. Altın oran dışında arı peteğinde, dalgaların şekillendirdiği doğal kayalardaki kusursuz altıgenler, ya da örümceğin, merkezden başlayarak eşit uzaklık ve sürekli bir çizgi ile ördüğü ağ, enerjiyi ve diğer kıt kaynakları etkin kullanma gereksiniminin doğal bir ürünü. Ardında bir bilinç bulunmuyor. Kaotik olarak belirsiz ve tamamen rastlantısal olarak tanımladığımız doğal oluşumlar bile detaya inildiğinde belirli bir kurala bağlı olarak oluşmuş görülüyor. Fraktal geometri, düzensiz görülenin içinde atom boyutuna kadar inildiğinde sonsuz ve kusursuz bir düzen olduğunu ortaya koyuyor.

Matematik, doğa estetiğinin şifresi ise, doğadaki her bir varlık ile aynı maddeden yapılmış olan insanın beğenilerinin de şifresini olması şaşırtıcı değil. Bu kuralların bilinçli olarak sanat eserlerinde kullanıldığı sayısız örnek biliyoruz. Fakat bir Da Vinci tablosuna bakarken ya da Bach’ın kusursuz bir matematik ile inşa ettiği bir eserini dinlerken bunu fark etmiyoruz. Bir şifrenin varlığı, neden beğendiğimiz analiz edilirken, bilinçli düşündüğümüzde ortaya çıkıyor. Yani beğenilerin şifresinin varlığı aşikâr. İlişki kuramadığımız dallar için ise henüz keşfedilmemiş.

Anlaşılıyor ki o kadar da öznel değiliz. Doğa yasalarına uyabildiği için hayatta kalmayı başarmış basit ve davranışı tahmin edilebilir bir canlı türüyüz. Güzellik anlayışımızın şifresi ise genetik kodumuza gizlenmiş, birilerinin gelip manipüle etmesini bekliyor. Şifreyi biraz olsun anlayıp çözmeye çalışan şirketler, modacılar, medya organları ve hatta devletler, ihtiyaçlar doğrultusunda endüstriyel tüketim dünyasını oluşturuyor. Kararlarımıza ve beğenilerimize göre oluşturulmuş bir dünyada değil, kararlarımızın ve beğenilerimizin birileri tarafından belirlendiği bir dünyada yaşıyoruz.

"İnsan istediğini yapmakta hürdür fakat ne isteyeceğini öngörmek insanın elinde değildir."

Artur Schopenhauer

Mark Twain, 1905 yılında yayınlanan “İnsan Nedir?” isimli denemesinde insanın özgür iradesinin olmadığından bahseder. Hikâyedeki diyaloğun bir ucundaki yaşlı adama göre insanın her hareketi, dışarıdan bir etkiye bağlıdır. İnsan her hareketinde kendi çıkarını düşünür ve kendi iyiliği için davranır. Öyle ki dilenciye verilmiş bahşişi, gece rahat uyumaya etken bir davranış ve rahat uykuyu satın alma ücreti olarak tanımlar. İnsanın bir makineden fazlası olmadığını öne sürer. Yaşadıklarının, doğa kuralları ile işlenmesi ile oluşan bir makine. İnsan, dış etkilerle şekillendirilmiş haliyle tahmin edilebilir bir varlıktır.

Devamı